Yangınla Mücadele Sistemleri

Yangınlar, yanan maddenin özelliklerine göre 5 farklı tip olarak sınıflandırılmıştır. Yangın söndürme yöntemleri ve yangın söndürme sistemleri de yanan maddenin cinsine, yangının bulunduğu yerin özelliklerine ve yangına müdahale şekline göre farklılık gösterir.

Yangınları önlemenin en etkili yolu şüphesiz ki yangın çıkmasını önlemektir. Ancak yıkıcı yangın riskine karşı yangın söndürme sistemleri de önceden planlanmış ve devreye alınmış olmalıdır. Her yangın tipi ve yangın alanı için aynı tip yangın söndürücü kullanılamaz. Dolayısıyla yangının cinsine ve bölgenin yangın yüküne uygun olarak yangın söndürme sistemi seçimi yapılmalıdır.

Sulu Söndürme Sistemleri

Sulu yangın söndürme sistemleri, yanıcı maddeyi soğutarak yangın söndürme prensibine göre çalışırlar. Bu nedenle kullanım alanları sınırlıdır. Sulu söndürme sistemleri, kullanıldıkları alandaki ekipmanı büyük oranda kullanım dışı bırakacağından yapısal yangınları söndürmede veya yangın boyutu ekipman kurtaracak seviyeyi aştığında kullanılırlar. Ayrıca yangın sonrası soğutma işlemi için de sulu söndürme sistemleri kullanılır.

Sprinkler Söndürme Sistemleri

Sprinkler sulu söndürme sistemi, yağmurlama yöntemiyle su kullanarak otomatik olarak yangın söndürme prensibiyle çalışan bir sistemdir. Sprinkler söndürme sistemleri su tankı, tesisat boruları, basınç pompası ve sıcaklık ayarlı nozullar gibi ana bileşenlerden oluşur.

Sprinkler yani yağmurlama sisteminde nozul veya sprinkler adı verilen su boşaltım ekipmanlarında sıcaklığa duyarlı olarak patlayan cam tüp sayesinde mekanik olarak otomatik söndürme işlemi başlar. Cam tüplerin içerisinde farklı sıcaklıklarda genleşerek camı patlatan sıvılar bulunur.

Nozul veya sprinkler ekipmanlar, kullanım alanlarına göre tavana doğru, sarkık, gizli veya duvar tipi olarak yerleştirilebilir.

Sprinkler yangın söndürme sistemi, suyla reaksiyona giren ve yayılan maddelerin yangınlarında ve suyun zarar verebileceği ekipmanların söndürülmesi gereken durumlarda kullanılamazlar. En yaygın kullanım alanları ;

• Ofisler
• Rezidanslar ve Konutlar
• Fabrikalar
• Kütüphaneler
• Otoparklar
• Hafif ve Orta Tehlike Yangın Tehlike sınıfındaki yapılar

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Madde 96‘da otomatik sprinkler sistemi bulunması gereken alanlar belirlenmiştir.

• Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut haricindeki bütün yapılar,
• Yapı yüksekliği 51.50 m’yi veya 17 katı geçen konutlarda,
• Toplam alanı 600 m² den büyük kapalı otoparklarda,
• Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100’ü veya yatak sayısı 200’ü geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği 21.50 m’den fazla olan bütün yataklı tesislerde,
• Toplam alanı 2000 m²’nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret, eğlence ve toplanma yerlerinde,
• Toplam alanı 1000 m²’den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya bulundurulan yapılarda.

Su Sisi Söndürme Sistemleri

Su sisi yangın söndürme sistemi, sprinkler sistemine benzer söndürme prensibi ile çalışmaktadır. Yüksek basınçlı suyun oluşturduğu sis sayesinde daha az su sarfiyatı ve daha az söndürme sonrası hasar ile yangın söndürme amaçlanır.

Su sisi söndürme sistemi, yangının meydana geldiği bölgede oluşan ısı enerjisini emerek ortamın sıcaklığını 5 dakika kadar kısa sürede  900 C°’den 50 C°’ye kadar düşürebilmektedir. Bu süre içinde ortamdaki oksijen miktarı da % 21’den % 17’ye kadar düşürmektedir. Bu bakımda insanlı ortamlarda da kullanılabilmektedir.

Kullanıldıktan sonra ortamda atık veya su kalıntısı bırakmaz, az miktarda nemlilik hissedilir. Kullanılacağı alanın özelliklerine göre basınç seviyesi ayarlanarak su tanecik büyüklüğü ayarlanmalıdır. Aksi takdirde malzeme ve ekipmanlara hasar verebilir.

Hidrant Sistemleri

Yangın hidrant sistemleri, yangın sırasında itfaiyenin yapıya dışarıdan müdahale edebilmesi için kullanılan ekipmanlardır. Çevre hidrant sistemleri, bina yangın söndürme sisteminde depolanan suyun itfaiye tarafından kullanılması için tasarlanmaktadır.

Yangın hidrant sisteminin su debisi dakikada en az 1900 litre olacak şekilde tasarlanmalıdır. Yangın tehlike sınıfına göre bu debi daha yüksek olabilir. Ayrıca çevre hidrantlar, itfaiye araçlarının kolay ulaşabileceği yerlerde olmalıdır. Genellikle binadan 15 metre uzaklıkta olmaları tercih edilir. Bu sayede itfaiye görevlileri hem yangından etkilenmez hem de etkili mesafeden söndürme işlemi yapabilirler.

Yangın Dolapları

Yangın dolapları, binanın yangın söndürme sistemindeki suyun bina içinde kullanılması amacıyla tasarlanan ekipmanlardır.

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Madde 94‘te yangın dolabı bulunması gereken alanlar belirlenmiştir.

• Yüksek binalar,
• Toplam kapalı kullanım alanı 1000 m²’den büyük imalathane, atölye, depo, konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binaları,
• Alanlarının toplamı 600 m²’den büyük olan kapalı otoparklar
• Isıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindeki kazan daireleri

Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu sayede her noktaya yangın dolabından erişim mümkün olacaktır.

Yangın dolaplarının düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gereklidir. Uzun süre kullanılmayan veya kullanıldıktan sonra hatalı sarılan yangın dolabı hortumları delinip kesilebilmektedir. Bu da yangın anında yeterli su sağlanamayacağı anlamına gelir.

Su Sisi Söndürme Sistemleri

Su sisi yangın söndürme sistemi, sprinkler sistemine benzer söndürme prensibi ile çalışmaktadır. Yüksek basınçlı suyun oluşturduğu sis sayesinde daha az su sarfiyatı ve daha az söndürme sonrası hasar ile yangın söndürme amaçlanır.

Su sisi söndürme sistemi, yangının meydana geldiği bölgede oluşan ısı enerjisini emerek ortamın sıcaklığını 5 dakika kadar kısa sürede  900 C°’den 50 C°’ye kadar düşürebilmektedir. Bu süre içinde ortamdaki oksijen miktarı da % 21’den % 17’ye kadar düşürmektedir. Bu bakımda insanlı ortamlarda da kullanılabilmektedir.

Kullanıldıktan sonra ortamda atık veya su kalıntısı bırakmaz, az miktarda nemlilik hissedilir. Kullanılacağı alanın özelliklerine göre basınç seviyesi ayarlanarak su tanecik büyüklüğü ayarlanmalıdır. Aksi takdirde malzeme ve ekipmanlara hasar verebilir.

Hidrant Sistemleri

Yangın hidrant sistemleri, yangın sırasında itfaiyenin yapıya dışarıdan müdahale edebilmesi için kullanılan ekipmanlardır. Çevre hidrant sistemleri, bina yangın söndürme sisteminde depolanan suyun itfaiye tarafından kullanılması için tasarlanmaktadır.

Yangın hidrant sisteminin su debisi dakikada en az 1900 litre olacak şekilde tasarlanmalıdır. Yangın tehlike sınıfına göre bu debi daha yüksek olabilir. Ayrıca çevre hidrantlar, itfaiye araçlarının kolay ulaşabileceği yerlerde olmalıdır. Genellikle binadan 15 metre uzaklıkta olmaları tercih edilir. Bu sayede itfaiye görevlileri hem yangından etkilenmez hem de etkili mesafeden söndürme işlemi yapabilirler.

Yangın Dolapları

Yangın dolapları, binanın yangın söndürme sistemindeki suyun bina içinde kullanılması amacıyla tasarlanan ekipmanlardır.

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Madde 94‘te yangın dolabı bulunması gereken alanlar belirlenmiştir.

• Yüksek binalar,
• Toplam kapalı kullanım alanı 1000 m²’den büyük imalathane, atölye, depo, konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binaları,
• Alanlarının toplamı 600 m²’den büyük olan kapalı otoparklar
• Isıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindeki kazan daireleri

Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu sayede her noktaya yangın dolabından erişim mümkün olacaktır.

Yangın dolaplarının düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gereklidir. Uzun süre kullanılmayan veya kullanıldıktan sonra hatalı sarılan yangın dolabı hortumları delinip kesilebilmektedir. Bu da yangın anında yeterli su sağlanamayacağı anlamına gelir.

Kuru Kimyevi Tozlu Söndürme Sistemleri

Tozlu yangın söndürme sistemleri, söndürücü olarak kimyasal tozun kullanıldığı sistemlerdir. Söndürücü olarak kullanılacak kimyasal tozun bulunduğu kaplar veya büyük tanklar, tozu itmeye yarayan basınçlı azot gazı ile doldurularak tozun yangına püskürtülmesi mantığı ile çalışır.

Tozlu söndürme sistemlerinde, söndürücü olarak kullanılan toz yanıcı madde üzerinde bir tabaka oluşturarak hava ile yanıcı madde arasındaki bağı keser.

Kuru kimyevi tozlu yangın söndürme sistemleri, diğer sistemlere göre çok daha hızlı söndürme sağlarlar. Ancak söndürme işlemi sonrasında bıraktıkları atık nedeniyle büyük ekipman hasarına neden olurlar.

Katı, sıvı ve gaz madde yangınlarında çok etkili söndürme yapabilirler. Kuru kimyevi tozlar, taşınabilir yangın söndürme cihazlarında kullanılabildiği için belirli alanı söndürme amaçlı kullanılabilirler.

Davlumbaz Söndürme Sistemi

Davlumbaz yangın söndürme sistemleri, mutfaklarda ocak yangınlarını söndürmek için geliştirilmiş bir sistemdir. Ocak üstünde biriken yağlar, zamanla katı yakıt haline döner ve yangınlara neden olabilirler. Çoğunlukla gaz ve kızgın yağ bulunan ocak yangınlarını diğer yangın söndürme yöntemleri ile söndürmek çoğu zaman mümkün değildir.

Davlumbaz yangın söndürme sistemleri, kızgın yağ yangınları için geliştirilmiş potasyum karbonat bazlı sıvı söndürücü kullanarak yangın söndürmeyi sağlar. Sıvı söndürücü, kızgın yağ yangınları üzerinde köpük şeklinde bir tabaka oluşturarak alevlerin oksijen ile temasını keser.

Davlumbaz söndürme sistemleri, otomatik söndürme sistemi olduklarından ısıya duyarlı olarak yangını algılayıp söndürme işlemini başlatır.

En yaygın kullanım alanları ;

• Lokantalar
• Oteller
• Tatil tesisleri
• Endüstriyel mutfaklar
• Alışveriş merkezleri
• Hastaneler

Gazlı Söndürme Sistemleri

Gazlı yangın söndürme sistemleri, yanıcı madde ile oksijen arasındaki bağı yanmayan gazlar ile kesme mantığı ile üretilen sistemlerdir. Gazlı yangın söndürme sistemlerinin yangını söndürürken aynı zamanda insan için de boğucu veya yakıcı etki göstermemesi gerekir.

Fm 200 Gazlı Söndürme Sistemleri

FM 200 gazı elektriksel iletkenliği olmayan, temiz, renksiz, çevre dostu ve insanlar için zararsız bir yangın söndürme maddesidir. Karbon, flor ve hidrojenden oluşan FM 200, geride herhangi bir kalıntı bırakmadan, öncelikle ısıyı emerek, alevin sönmesini sağlayan bir yangın söndürücüdür. Bu sayede yangından sonra oluşacak iş, zaman ve ekipman kayıplarını en az seviyeye indirir.

FM 200 gazı, 700 Cº’den yüksek sıcaklıkta kullanıldığında gazı bileşiğini oluşturan maddelerin (hidrojen ve flor) ayrışması sonucunda tehlikeli bir hal alır. Bu özelliğinden dolayı yandığında 700 C°’den yüksek sıcaklık ortaya çıkarmayan maddeleri söndürmek için kullanılır.

FM 200 söndürme sistemi, kullanım sonrası temiz bir ortam bırakması nedeniyle elektrik ve elektronik sistemler için kullanılır. En yaygın kullanım alanları;

• Bilgi işlem, Santral odaları
• Arşiv odaları
• Müzeler, Sanat galerileri
• İlaç ve sağlık tesisleri
• Telekomünikasyon tesisleri
• Elektrik kontrol pano odaları
• Laboratuvarlar

Novec 1230 Gazlı Söndürme Sistemleri

Novec 1230 gazı, Halon gazı yerine geliştirilen bir yangın söndürme maddesidir. Çok kısa bir süre içerisinde oksijen konsantrasyonunu azaltarak yangınların söndürülmesini sağlar. Novec 1230, 3M firması tarafından icat edilmiş olup Karbon, Flor ve Oksijen içermektedir.

Genellikle yangın sprinklerinden gelen suyun pahalı ekipmanlara zarar vereceği veya su bazlı yangından korunmanın pratik olmadığı yerlerde (örneğin; müzeler, sunucu odaları, bankalar, temiz odalar ve hastaneler) kullanılır.

Kullanım alanı ve özellikler FM 200 ile çok benzerdir. Sıvı halde bidonlar ile taşınabilmesi sayesinde uluslararası nakliye için çok elverişlidir. Bu özelliğinden dolayı yangın söndürme sistemlerinin dolum işlemleri de daha düşük maliyetli ve hızlı şekilde yapılabilmektedir. En yaygın kullanım alanları;

• Kimya sektörü
• Tüm elektrik ve elektronik sistemler
• Jeneratör, havalandırma üniteleri, kompresörler
• Gemilerde, kargo, makine dairesi ve ambarlar
• Gsm link istasyonları
• Banka bilgi işlem merkezleri
• Kasa daireleri, ATM sistemleri, banka para taşıma araçları

Karbondioksit Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri

Karbondioksit gazlı (CO2) yangın söndürme sistemleri, karbondioksit gazının ortamdaki oksijen miktarını çok hızlı bir şekilde düşürmesi ve karbondioksit gazının yarattığı şok etkisiyle ortam sıcaklığını düşürmesi prensibine dayanır. Karbondioksit gazlı yangın söndürme sistemleri kesinlikle insan bulunan alanlarda kullanılmamalıdır. Bunun nedeni çok hızlı azalan oksijen miktarı nedeniyle ani bayılma ve ölüme neden olabilme ihtimalidir.

Metal yangınları haricinde her türlü yangında CO2 gazlı yangın söndürme sistemleri kullanılabilir. En yaygın kullanım alanları;

• Trafo odaları
• Güç aktarım odaları
• Kablo galerileri
• Motor odaları
• Boya kabinleri
• Yanıcı sıvı depolama alanları
• Elektrik kontrol pano odaları

Inert Gazlı Söndürme Sistemleri

İnert gazlar, doğadan bulunan ve diğer elementlerle -normal şartlarda- reaksiyona girmeyen gazlardır. İnert gazlı söndürme sistemleri, Argon ve Azot gazlarını karışımından oluşan yangın söndürme sistemleridir. İnert gazlı sistemler, gaz boşaldıktan sonra ortamdaki oksijen oranını %12.5 seviyelerine düşürerek fiziksel söndürme sağlanmaktadır.

FM 200, Novec 1230 ve CO2 gazlarına göre avantajı, büyük hacimli söndürme sistemlerinde kullanımının daha kolay olması ve yönlendirme yapılarak tek merkezden daha az gaz ihtiyacı ile söndürme yapılabilmesidir.

En yaygın kullanıldığı yerler;

• Veri Merkezleri, Bilgi işlem Odaları,
• Metro İstasyonları,
• Kontrol Odaları,
• Elektrik Odaları,
• Jenerator Odaları, Trafo Odaları,
• UPS ve Batarya Odaları,
• Arşiv Odaları ve Depolar
• Müze ve Sanat Galerileri
• Laboratuvarlar

FE25 Gazlı Söndürme Sistemi

FE25 gazlı yangın söndürme sistemleri, Dupont firması tarafından üretilen HFC 125 gazını kullanan sistemlerdir. FE25 adı, sistemin ticari olarak bilinen adıdır.

HFC 125 gazı, Karbon, hidrojen ve Flor içeren bir kimyasal bileşik olup ozon tabakasına zarar vermemesi nedeniyle halon gazları yerine yangın söndürücü olarak kullanılmaktadır. Ancak ozon tabakasına zararlı olmamasına rağmen küresel ısınma konusunda karbondioksit gazına göre yaklaşık 3500 kat daha olumsuz etkilidir.

FE 25 gazlı söndürme sistemi de FM 200 ve Novec 1230 gibi halon gazı alternatifi olarak üretilmiştir. Aralarında belirgin büyük farklar bulunmamaktadır.

FE 25 yangın söndürme sistemi, katı, sıvı ve gaz yangınlarında çok etkili olarak kullanılabilir. Yangın söndürme işlemi bittikten sonra geride kalıntı bırakmaz. FE-25 gazı, söndürme işlemi sırasında oksijenin yerini almaz yani ortamdaki oksijen miktarını azaltmaz. Bu nedenle insanlı alanlarda kullanılabilir.

En yaygın kullanım alanları;

• Bilgi işlem, Santral odaları
• Arşiv odaları
• Müzeler, Sanat galerileri
• İlaç ve sağlık tesisleri
• Telekomünikasyon tesisleri
• Elektrik kontrol pano odaları
• Laboratuvarlar